Bij het berekenen van de gewenste bemesting in het voorjaar voor de 1^e snede, moet u ook een inschatting maken van de stikstofvoorraad in de bodem. Enerzijds is dat de ‘oude voorraad’ van het voorgaande jaar, anderzijds is dat de stikstof die vrijkomt bij oplopende temperaturen in maart en april door mineralisatie.

Oude voorraad

De hoeveelheid stikstof in de bodem die van het voorgaande jaar is achtergebleven, is sterk afhankelijk van de hoeveelheid neerslag in de winter. Was dat ruimschoots , dan is de oude voorraad nagenoeg geheel verdwenen.

Om een indicatie te hebben van deze voorraad kan een grondmonster uitkomst bieden. Een grondmonster van 0 – 20 cm diepte geeft aan wat er aan stikstof aanwezig is. De N-ammoniakaal is direct beschikbaar voor de plant.

In onderstaand tabel staan de resultaten van analyses op 3 percelen op 1 bedrijf.

We zien dat er ongeveer 10 – 15 kg N beschikbaar komt voor de plant. Dit getal is geen verrassing. Door de droge winter is er nauwelijks stikstof uitgespoeld.

Mineralisatie

Uit onderzoek van Jeroen Pijlman (LBI) bleek dat op gemiddelde veengrond vanaf maart stikstof beschikbaar komt voor de plant als gevolg van mineralisatie. Deze hoeveelheid is sterk afhankelijk van de temperatuur. In 2017 werd de mineralisatie ingeschat zoals in onderstaande grafiek weergegeven.

We zien dat er voor de eerste snede ongeveer 25 kg N van de jaarlijkse 250 kg N als gevolg van mineralisatie vrijkomt.

Conclusie

Als u aan de gewenste bemesting rekent, dan zult u zien dat u dit jaar 35 – 40 kg N minder hoeft te bemesten in de vorm van drijfmest of kunstmest!

Uit de kringloopwijzers 2018 van de pilotbedrijven vallen twee dingen op:

1. het ruw eiwit gehalte in het krachtvoer is beduidend lager dan in 2017;
2. het ruw eiwit gehalte in het gras is beduidend hoger dan in 2017.

Samen zorgt dit er voor dat het rantsoen voor wat betreft ruw eiwit op gelijk (hoog!) niveau is gebleven. Hierdoor is de vooruitgang van krachtvoer met minder ruw eiwit nagenoeg teniet gedaan!

En dat is jammer, want dan is de extra reductie aan ammoniak ook verwaarloosbaar.

Wat te doen?

Op veel bedrijven in het veenweidegebied is gras een belangrijk deel van het rantsoen. Als dit gras teveel aan eiwit bevat (> 170), is dit nauwelijks meer te compenseren met mais, bijproducten en brok. Om dit te doorbreken is het enige handvat: de bemesting aanpassen!

Stel dat u een behoorlijke maaisnede (3.500 kg ds) met 170 gram ruw eiwit wilt hebben.

Dan heeft het gewas 3.500 x 170 / 6,25 = 95 kg N nodig. Deze stikstof komt uit drie bronnen: voorraad in de bodem, drijfmest en kunstmest. Hieronder lopen we deze drie bronnen langs en kijken hoeveel kg N deze geven.

---

1.

Stikstofbron: Voorraad in de bodem (wordt nog nader onderzocht)

Vanwege de droge winter verwachten we dat er naast de basisvoorraad nog wel 10 – 15 kg extra werkzame N in de bodem aanwezig is. Deze komt met de 1^e snede vrij.

Beschikbare N: 10 – 15 kg

---

2.

Stikstofbron: Drijfmest

Stel dat u op de maaipercelen 35 kuub drijfmest uitrijdt, verdund met water. De hoeveelheid N in de drijfmest is ongeveer 4 kg N per ton mest. Van deze 4 kg N, is 45% direct beschikbaar (= niet organisch): 4 x 45% = 1,8 kg N => als u een eigen mestmonster laat nemen, is zowel de totale kg N als het direct beschikbare (N-amm) bekend.

Van de direct beschikbare 1,8 kg N is de werkingscoëfficiënt bij aanwenden met water ongeveer 85% = 1,8 x 85% = 1,53 kg N

In totaal komt via de drijfmest beschikbaar voor de 1^e snede: 35 x 1,53 kg N = 54 kg N

Beschikbare N: 54 kg

---

3.

Stikstofbron: Kunstmest

De sluitpost in de voorjaarsbemesting is de kunstmest. Hiermee kan worden bepaald hoeveel ruw eiwit er uiteindelijk in het gras terecht komt.

In dit voorbeeld is aan kunstmest nodig:  95 – 15 – 54 = 26 kg N!

Dit komt overeen met niet meer dan 100 kg KAS per ha.

Beschikbare N: 26 kg

---

 

De praktijk leert dat er vaak meer op gaat …. Dat kost geld, zorgt voor een overmaat aan eiwit in het rantsoen en daarmee voor meer ammoniak!

Het advies is: eerst rekenen, dan strooien!

 

“Eiwit is het gaspedaal van het rantsoen”, een veel gebezigde uitspraak die tussen de oren zit bij veel veehouders. Adviseurs van PPP-Agro advies onderzochten of deze bewering wel klopt.

Met behulp van de data van de 80 rantsoenen van de deelnemers aan de Proeftuin Veenweiden en deelnemers aan andere projecten konden zij voereiwit, melkgift en ureumgetal analyseren.

Melkgift

In de onderstaande grafiek zijn het eiwitgehalte van het rantsoen en de melkgift (meetmelk) tegen elkaar uitgezet. Wat zegt dit beeld?

• Het gemiddelde rantsoen bestaat uit 160 gram eiwit per kg ds. (ex ammoniak fractie);
• Er is een grote spreiding van eiwitgehalten in de rantsoenen;
• Er is geen verband te vinden tussen het eiwitgehalte in het voer en de melkgift (de stippellijn geeft dit weer).

Conclusie: Deze analyse geeft geen onderbouwing van de uitspraak dat eiwit het gaspedaal is om veel te melken.

Ureum

Bij het doorrekenen van een rantsoen geeft het programma meteen een indicatie van het ureumgehalte, ofwel hoeveel benutting aan eiwit er in het rantsoen zit. Onderstaande grafiek laat zien hoe het verwachte ureumgehalte is van de voorgeschreven rantsoenen. Wat valt hierbij op?

• Er is een grote spreiding te zien in ureumgetal (tussen de 17 en 34!);
• Er zijn weinig rantsoenen (4!) met een ureumgetal van onder de 20.

Conclusie: De berekende rantsoenen hebben gemiddeld genomen een veel hoger ureum dan optimaal is voor een goede eiwitbenutting.

Wat zijn uw ervaringen?

Deze uitkomsten roepen verschillende vragen op. Naar aanleiding van deze rantsoenberekeningen hebben we de volgende vragen aan u:

• waarom wordt er nog steeds zoveel eiwit in de rantsoenen geadviseerd?
• waarom worden zulke hoge verwachte ureumgehalten geaccepteerd?

Het zou mooi zijn als u daarop zou kunnen reageren. Dit kan door een mail te sturen naar d.kool@ppp-agro.nl, dan komen we daar de volgende nieuwsbrief op terug.

De kringloopwijzers van de proeftuinboeren laten zien dat dat de grasvoorraden in 2016 en 2017 flink zijn toegenomen. Maar ook dat meer kracht- en bijproducten zijn gevoerd. Daarmee gaan we de kringlopen niet sluiten… Een beter gebruik van eigen eiwit staat dus hoog op de agenda!

Vergelijking Kringloopwijzers

Van de 100 boeren die meedraaien met de pilotbedrijven van Proeftuin Veenweiden zijn de KringloopWijzers van 2016 met het jaar 2017 vergeleken. Daaruit komen een paar opvallende zaken naar voren, vooral op het gebied van mestverdunning met water. Een kleine groep boeren was al volop met mestverdunning bezig, omdat het duidelijk meeropbrengst geeft, maar door de Proeftuin zijn meer collega’s ermee aan de slag gegaan. Er is bovendien een tweede belangrijke reden voor: reductie van ammoniakemissie. Twee vliegen in 1 klap dus. Behalve mestverdunning ligt binnen de Proeftuin ook de focus op minder eiwit in het rantsoen als manier om ammoniakuitstoot te verlagen.

Productie is fors gestegen

In onderstaande tabel is te zien dat de veestapel en ook het aantal stuks jongvee per 10 melkkoeien gedaald is. De stijging van de hoeveelheid melk met 320kg kan goed zijn aangewakkerd door de GVE-regeling die in 2017 gold en de manier waarop de voerindustrie daarop heeft ingespeeld. In de KLW is te zien dat er meer kracht- en bijproducten zijn gevoerd, maar ook dat er minder dieren vervroegd zijn afgevoerd. Gezien het feit dat er minder jongvee en ook wat minder melkkoeien zijn, is een toename van de voorraden dan ook een logisch gevolg.

Algemene bedrijfsgegevens

	Aantal koeien	Jongvee/10 mk	kg melk per koe
2016	105	5,4	8082
2017	102	4,8	8402

Voorraden komen van pas

De grasvoorraden in 2016 en 2017 zijn flink toegenomen, zoals te zien is in onderstaande tabel. Deels komen deze goed van pas door de droge zomer van 2018. Maar de tabel laat ook zien dat hoewel er een enorme grasvoorraad is aangelegd, er in de rantsoenen nauwelijks meer weide- en kuilgras is gevoerd. Geen goede ontwikkeling als we kringlopen willen sluiten. Hopelijk werken de huidige ontwikkelingen zoals de sectorvisie kringlooplandbouw als steun in de rug om eigen ruwvoer weer op de eerste plaats te zetten!

Voorraadmutatie graskuil

	Grasvoorraad	Aandeel gras in rantsoen
2016	15%	59%
2017	6%	60%

Veel eiwit van eigen land

De doelstelling die is gesteld voor het percentage eiwit van eigen land is 65 procent. Daarmee zijn minder eiwitproducten van ‘ver’ nodig. De groep proeftuinboeren scoorde in 2016 al boven deze norm met 67%. In 2017 is dit nog eens gestegen tot 72% eiwit van eigen land. Eiwit van eigen land wordt dus ruimschoots gehaald! Zeker als de voorraadmutatie mag worden meegeteld! Dat gaat er wellicht af in de toekomst. Dan telt alleen wat er wordt gevoerd. Melkveehouders scoren dus hoog met wat ze aan eiwit van eigen land halen.

Grote uitdaging om het eiwit te benutten

Het ruw eiwit in de eindvoorraad van graskuil is met 17.9% een stuk hoger dan het eiwit van graskuil in het vervoederde rantsoen in 2017, met een eiwit van 16.7%. Er ligt dus een grotere voorraad en een nog grotere eiwitvoorraad. De grote uitdaging voor nu is hoe we dit eiwit gaan benutten! Voor dit najaar en komende winter ligt de focus op de winterrantsoenen. We maken een inventarisatie van de rantsoenen en gaan de verbeterpunten in de studiegroepen aanpakken.